Lezen met de schrijver

“De hipste leesclub van Nederland”, zo presenteert Wintertuin het leesbevorderings-project Lezen met de Sterren. Het concept: scholieren lezen allemaal hetzelfde boek en wisselen tijdens een feestelijke bijeenkomst hun leeservaringen uit met elkaar én met de Ster. Deze ster is een BN-er die als een rolmodel voor de jongeren kan fungeren: “Kees Tol leest ook wel eens een boek. Ik hoef me dus nergens voor te schamen!”

BN’er-moeheid
Ik moet eerlijk zeggen dat mijn wenkbrauwen in een flinke frons schoten, toen ik voor het eerst van dit concept hoorde. De boel opleuken met een BN-er: het sprak me niet meteen aan. Maar nu ik drie keer leesshopbegeleider bij Lezen met de Sterren ben geweest, durf ik wel te zeggen dat dit werkt. Niet dat ik de illusie heb dat alle deelnemers ineens veranderd zijn in leesbeesten. Maar ze hebben zich wel een keer op een heel andere manier met lezen en boeken bezig gehouden dan anders. Op een vrolijke manier, zonder dat dat ten koste ging van de inhoud. Tijdens de leesshops verrasten de leerlingen mij in elk geval steeds weer met hun enthousiaste inbreng. Natuurlijk had niet iedereen er zin in, maar de discussies bruisten tien keer meer dan de literatuurlessen die ik me van vroeger kan herinneren. En ook tijdens de ontmoetingen met de ster hield presentator Marcel Rözer een prima balans tussen pret en diepgang.

Autopech
Afgelopen vrijdag was een bijzondere editie van Lezen met de Sterren. De bovenbouwleerlingen uit havo/vwo lazen namelijk Magnus, de met de Dioraphte Jongeren Literatuur Publieksprijs bekroonde roman van Arjen Lubach. En laat Lubach nou niet alleen schrijver maar ook BN-er zijn. Dat maakt hem een ideale gast voor “Lezen met de SterSchrijver”. Want hoeveel leerlingen zullen zich verheugen op een interview met een ‘gewone’ schrijver? Maar naar een ontmoeting met de schrijvende presentator van MolTalk kijken ze weldegelijk uit. Dat blijkt wel als Lubach die ochtend via Twitter laat weten dat hij autopech heeft:

Hoi leerlingen van het ‘Lezen met de sterren’ project in Nijmegen. Ik kom eraan, maar mijn accu is leeg, dus ik wacht even op de wegenwacht!

— Arjen Lubach (@schemer) 31 januari 2014

Het bericht zoemt meteen door de bibliotheek. Tijdens de leesworkshop vragen leerlingen me bezorgd of Lubach nog wel komt. (Ok, eerlijk is eerlijk, er zijn er ook die roepen: ‘Ik hoop dat hij niet komt, dan zijn we eerder klaar!’)

2 minuut 20
Maar Lubach is keurig op tijd. Presentator Marcel Rözer kondigt aan dat het gesprek “niet langer dan 2 minuut 20” over Wie is de Mol mag gaan. Dat lukt: aan het eind van de ochtend klaagt een meisje zelfs dat ze het nog helemaal niet over De Mol hebben gehad. Waar het dan wel over ging? Wat voor soort jongen Lubach vroeger was (hij hoorde bij het groepje dat van alternatieve bandjes hield) en wat voor sport hij doet (hij houdt niet van sport, wel van lopen). Maar ook of hij lijkt op de hoofdpersoon van het boek, hoe hij aan ideeën voor zijn boeken en personages komt, hoe hij begint aan een verhaal en hoeveel er nog verandert aan het verhaal nadat hij het manuscipt bij zijn uitgever heeft ingeleverd.

Puzzelopgave
Op een heel natuurlijke manier kwamen zo allerlei aspecten van het schrijven in het gesprek aan de orde. Dat maakte deze laatste Lezen met de Sterren van het seizoen voor mij tot een extra geslaagde editie. Ik vind namelijk dat het echt wat toevoegt, zo’n gesprek met de schrijver zelf. En niet alleen omdat een van de leerlingen tijdens mijn leesshop had beweerd dat “schrijvers niet goed bij hun hoofd zijn. Daarom kunnen ze die dingen ook allemaal verzinnen.”
Wat Lubach volgens mij mooi liet zien, is dat een verhaal geen puzzelopgave van de schijver aan de lezer is. Iedereen leest een verhaal op zijn eigen manier. Soms zie je dan dingen die een schrijver er helemaal niet bewust ingestopt heeft. Als voorbeeld noemde Lubach zijn eerste boek, waarvan zijn redactrice zei “maar dit gaat over je moeder!” – iets wat hij zelf helemaal niet voor ogen had toen hij het schreef.

Eigen betekenis
“Met zwarte kriebels op wit papier een hele wereld oproepen bij je lezer”, dat is waar het Lubach als schrijver om te doen is. En die wereld, die kan voor iedere lezer weer anders zijn, en dat is prima. Dit lijkt me een belangrijk inzicht voor scholieren die zich in leesverslagen bezig houden met het ‘ontdekken’ van thematiek en motieven: “wat heeft de schrijver bedoeld met…”.
Als lezer ben je vrij om je eigen betekenis aan een verhaal te geven. Ik hoop dat de leerlingen deze les hebben meegenomen van “Lezen met Lubach”. Met dat leesplezier komt het dan vast ook wel goed.

* Over mijn eerdere ervaringen als leeshopbegeleider van Lezen met de Sterren lees je hier (onderbouw havo/vwo) en hier (3/4 vmbo).